I. Przyczyny
i podział pożarów podziemnych
1. Pożary
podziemne - wprowadzenie
2. Zabezpieczenie
ludzi przed zadymieniem
3. Ograniczenie
strefy zadymienia.
7. Przykład
prowadzenia akcji gaszenia pożaru
2. Kolejność
zamykania tam pożarowych
2. Środki
gaśnicze i sprzęt gaśniczy
3. Rozmieszczenie
sprzętu przeciwpożarowego
4. Obowiązki
pracownika w przypadku pożaru
5. Prowadzenie
akcji przeciwpożarowej
VI. Zapobieganie
pożarom podziemnym
1. Techniczne
środki zapobiegawcze
2. Technologiczne
środki zapobiegawcze
3. Organizacyjne
środki zapobiegawcze
VII. Zagrożenie
pożarowe w przepisach
Pożarami podziemnymi są pożary powstałe w wyrobiskach górniczych w podziemiach kopalń lub na ich powierzchni w bliskim sąsiedztwie szybów. Stwarzają one duże zagrożenie dla zatrudnionych pod ziemią ludzi nie tylko z powodu temperatury, ale głównie z powodu tworzenia się gazów trujących (tlenek węgla) i duszących (dwutlenek węgla). Obok zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego pożary powodują bardzo duże straty ekonomiczne.
Do powstania pożaru konieczne jest ciało palne, temperatura i tlen.
Zapobieganie powstaniu lub gaszenie pożaru polega na usunięciu jednego z w/w czynników. Zgasimy pożar, jeżeli usuniemy ciało palne, odetniemy dopływ powietrza lub odbierzemy ciepło pożarowi.
Przyczyny powstania pożarów podziemnych mogą być: zewnętrzne (tzw. pożary egzogeniczne) i wewnętrzne (tzw. pożary endogeniczne).
Nowe przepisy górnicze[1], które weszły w życie z dniem 1 lipca 2017r. zmieniły definicję pożaru podziemnego, która obecnie brzmi:
Przez pożar podziemny rozumie się wystąpienie w wyrobisku podziemnym otwartego ognia, żarzącej lub palącej się płomieniem otwartym substancji, a także stwierdzenie w powietrzu kopalnianym dymów lub ilości tlenku węgla w rejonowym prądzie powietrza większej niż 25 dm3/min.
Utrzymywania się w powietrzu kopalnianym dymów, tlenku węgla w ilości większej niż 25 dm3/min, powstałych w wyniku stosowania dopuszczalnych procesów technologicznych, w szczególności robót strzałowych, prac spawalniczych, pracy maszyn z napędem spalinowym, lub wydzielania się tlenku węgla wskutek urabiania— nie zgłasza się i nie rejestruje jako pożar podziemny.
W przepisach obowiązujących do 30 czerwca 2017 definicja pożaru brzmiała podobnie z tą różnicą, że było „lub utrzymywanie się w przepływowym prądzie powietrza stężenia tlenku węgla powyżej 0,0026%”, a obecnie jest „lub ilości tlenku węgla w rejonowym prądzie powietrza większej niż 25 dm3/min”. Są to wartości, które pomagają w ocenie poziomu zagrożenia pożarami endogenicznymi.
Powstają one najczęściej wskutek wadliwej instalacji i eksploatacji maszyn i urządzeń, braku ładu oraz porządku, a przede wszystkim nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa ogólnego i bezpieczeństwa pożarowego w codziennej pracy górniczej. Przyczyny ich powstania to głównie:
▬ roboty spawalnicze i cięcia metali,
▬ niewłaściwa instalacja i eksploatacja urządzeń maszynowych oraz elektrycznych, szczególnie przenośników taśmowych,
▬ nieprawidłowe obchodzenie się z płynami łatwopalnymi,
▬ palenie tytoniu i używanie otwartego ognia,
▬ niewłaściwe wykonywanie robót strzelniczych,
▬ wybuchy gazów i pyłów.
Statystyki podają, że przyczyną wielu pożarów pod ziemią były nieprawidłowo wykonywane roboty spawalnicze, cięcie gazowe i łukiem elektrycznym metali, zgrzewanie i lutowanie metali. Dlatego przepisy górnicze nie dopuszczają do wykonywania powyższych czynności. Wyjątkowo po spełnieniu rygorystycznych warunków dopuszczają przeprowadzanie ich w:
▬ podziemnych wyrobiskach w zakładach górniczych niemających pól metanowych i wydobywających kopaliny niepalne,
▬ szybach wdechowych oraz wydechowych, którymi jest odprowadzane powietrze z pokładów niemetanowych i pól metanowych I albo II kategorii zagrożenia metanowego,
▬ komorach wykonanych w obudowie niepalnej, przewietrzanych niezależnym prądem powietrza, zlokalizowanych w polach niemetanowych lub wyrobiskach zaliczonych do stopnia „a” niebezpieczeństwa wybuchu metanu,
▬ wyrobiskach korytarzowych na odcinku z elektryczną trakcją przewodową — w zakresie dotyczącym trakcji.
Pożary egzogeniczne mogą powstać w każdej kopalni i w zasadzie w każdym jej miejscu. Zazwyczaj pojawiają się niespodziewanie, bez ujawnienia wyraźnych oznak ostrzegawczych. Rozwijają się gwałtownie, wydzielając duże ilości dymów.
Przyczyną powstawania pożarów endogenicznych jest samozapalenie węgla, czyli powstanie ognia bez zetknięcia się materiału palnego z płomieniem.
Pożary endogeniczne w kopalniach węgla są następstwem utleniania
się węgla w sprzyjających warunkach. Węgiel utlenia się w temperaturze
powietrza kopalnianego, co w warunkach słabego chłodzenia powoduje wzrost
temperatury. Powyżej temperatury
Samozapaleniu sprzyja skłonność węgla do samozapalenia, rozkruszenie węgla, dostęp powietrza, wilgotność, obecność pirytów oraz niewłaściwy system eksploatacji i wentylacji.
Pierwszym objawem rozwijającego się pożaru jest duszna atmosfera, zaparowanie powietrza, pocenie się ociosów i stropu oraz wyczuwanie ciepła przy dotknięciu calizny węglowej. W następnej fazie powstawania pożaru wyczuwa się zapach nafty. Dalszym objawem pożaru są dym, na końcu pojawia się płomień.
W kopalniach eksploatujących węgiel skłonny do samozapalenia prowadzi się wczesne wykrywanie pożarów, które polega na okresowym pobieraniu próbek powietrza w wybranych punktach zagrożonych rejonów. Analiza chemiczna próbek oraz obserwacja ubytku tlenu i wzrostu zawartości tlenku węgla i dwutlenku węgla sygnalizuje rozwijanie się procesu samozapalenia. Ocenę stanu zagrożenia wyrobisk górniczych pożarami endogenicznymi precyzują przepisy (Rozporządzenie1….).
Z chwilą powstania pożaru może być różny jego przebieg jak i rozwój zagrożeń. W przypadku pożaru egzogenicznego powstałego w wyrobisku górniczym ognisko pożaru rozwija się szybko, zaczyna rozprzestrzeniać się i płomienie ognia obejmują swym zasięgiem coraz to nowe partie, przechodzą na ociosy węglowe wyrobiska, na palne elementy jego obudowy i wyposażenia. Rozprzestrzenianie się płomieni na ogół zachodzi w kierunku zgodnym z przepływem powietrza, jak również pod prąd powietrza. Pożar taki stwarza dwa główne zagrożenia: dymy pożarowe i ognisko pożaru.
Dymy pożarowe pojawiają się sie z chwilą powstania pożaru. Zadymiony prąd powietrza powoduje stopniowe zadymienie wyrobisk, od ogniska pożaru do wentylatora, które stanowią drogi jego przepływu. W powietrzu kopalnianym pojawiają się gazy powstałe na skutek utlenienia się węgla oraz będące produktami suchej destylacji węgla. Gazami tymi są: dwutlenek węgla, tlenek węgla, wodór, metan i inne węglowodory. Pojawia się również para wodna i inne gazy w niewielkich ilościach. Gazy pożarowe mają działanie duszące i trujące. Niektóre ich składniki, a mianowicie tlenek węgla, metan, węglowodory ciężkie oraz wodór, są palne i zmieszane w odpowiednim stosunku z powietrzem tworzą mieszaninę wybuchową. Zadymione powietrze powoduje także ograniczenie, a nawet zanik widoczności. Dlatego gazy pożarowe stanowią istotne zagrożenie dla załogi w czasie pożaru, które należy ograniczyć.
Osoba kierująca akcja przeciwpożarową musi tak pokierować prądami powietrza, aby:
▬ nie dopuścić do zadymienia wyrobisk, w których znajdują się ludzie lub którymi będą się oni wycofywać, czyli zabezpieczyć ludzi przed zadymieniem.
▬ ograniczyć strefę zadymioną, kierując dymy najkrótszą drogą do szybu wydechowego,
▬ nie dopuścić do powstania zaburzeń wentylacyjnych,
▬ nie dopuścić do powstania ognisk wtórnych,
▬ nie dopuścić do wybuchu gazów pożarowych.
Wielkość strefy zagrożonej zależy od miejsca powstania ogniska pożaru, co przykładowo przedstawia rysunek 1.
Rys. 1. Zasięg zadymienia kopalni przez pożar powstały a- w szybie
wdechowym, b - w grupowym prądzie
świeżego powietrza, c - w rejonowym oddziałowym prądzie świeżego powietrza
Ogólna zasada przewietrzania kopalni podczas pożaru to pełne panowanie nad kierunkami przepływu powietrza w sieci przewietrzania, a wszelkie zmiany mają być celowe i z góry ustalone. Nie może być żadnych zmian nieprzewidzianych, które stworzyłyby zaskoczenie dla wycofującej się załogi będące tragiczne w skutkach. Zaburzenia wentylacyjne były już niejednokrotnie przyczyną katastrof pożarowych i śmierci ludzi zaskoczonych i nagle ogarniętych dymami na wyznaczonej drodze swego wycofywania, pozornie bezpiecznej.
Polega na skierowaniu dymów najkrótszą drogą bezpośrednio do wyrobisk wentylacyjnych, z pominięciem miejsc, w których znajdują się ludzie. Zadanie to można wykonać na kilka sposobów w zależności od sytuacji. Trzy takie sposoby zostały omówione poniżej.
- Pierwszy sposób polega na otwarciu drzwi w wybranych tamach
wentylacyjnych zabudowanych w wyrobisku łączącym prąd powietrza świeżego i
zużytego w wyniku, czego powietrze popłynie bezpośrednio do dróg powietrza
zużytego. Powyższe pociągnięcie nazwano „krótkim
spięciem wentylacyjnym”. Spięcie wentylacyjne należy zazwyczaj wykonać na
początku rejonu (oddziału), który chce się zabezpieczyć przed zadymieniem tak,
aby odcięło ono dopływ zadymionego powietrza do tych wyrobisk. Powyższe
rozwiązanie zostało zobrazowane na przykładzie przedstawionym na rysunku 2.
Rys.2. Przykłady zabezpieczenia przed
zadymieniem oddziału za pomocą krótkiego spięcia wentylacyjnego, przy dwóch szybach a —
sytuacja przed pożarem, b — zadymienie
oddziału I przy nie zmienionej wentylacji,
c — zabezpieczenie oddziału I przez zastosowanie krótkiego spięcia
- W niektórych przypadkach zatrzymuje się przepływ powietrza w wyrobiskach (tzw. wentylacja zerowa) przez zatrzymanie wentylatora oraz zamknięcie połączeń szybów z atmosferą zewnętrzną (stosowanie zasuw). Ma to na celu opóźnienie przepływu dymów od ogniska do oddziałów, aby można było wycofać ludzi przed pojawieniem się dymów (rys. 3).
Rys.3.
Zastosowanie wentylacji „zerowej” w celu niedopuszczenia do zadymienia
kopalni do czasu wycofania ludzi. a —
sytuacja przed pożarem,
b — zadymienie kopalni przy nie zmienionej wentylacji, c — zabezpieczenie kopalni za pomocą
krótkiego spięcia
- Trzeci omawiany sposób to tzw. rewersja wentylacji. Polega na celowej zmianie kierunku przepływu powietrza w kopalni. Odwrócony i zadymiony prąd powietrza kierowany jest bezpośrednio na powierzchnię szybem wdechowym. Rewersję wentylacji przeprowadza się za pomocą urządzeń rewersyjnych, znajdujących się przy wentylatorze głównym.
Podczas wycofywania ludzi ze strefy zagrożonej pożarem zawsze należy liczyć się z tym, że na pewnych odcinkach będą musieli oni przejść w dymach. Przed gazami pożarowymi będą się zabezpieczać za pomocą pochłaniaczy ochronnych lub aparatów ucieczkowych.
Podstawowym warunkiem ograniczenia zasięgu zadymienia wyrobisk oraz nieprzewidzianych zmian w przepływie powietrza jest skierowanie zadymionego powietrza najkrótszą drogą do szybu wydechowego, zapewniając swobodny przepływ dymów na całej drodze. Uzyskuje się to przez otwarcie wszystkich tam regulacyjnych znajdujących się w wyrobiskach, którymi płyną dymy.
Z chwilą powstania pożaru otwartego powstaje w sieci przewietrzania źródło depresji cieplnej, będącej nowym i dodatkowym źródłem spiętrzenia w układzie potencjalnym sieci, które można obrazowo przedstawić, jako „wentylator cieplny” umiejscowiony w tej sieci. Odwracanie się prądów bocznych (zmiana ich kierunku przepływu) następuje, gdy wartość depresji cieplnej przekroczy wielkość spiętrzenia wentylatora przypadającego na ten prąd (rys.4 i 5).
Rys. 4. Układ potencjalny sieci
przewietrzania podczas pożaru powstałego w prądzie wznoszącym.
Rys. 5. Przykład odwracania się prądu bocznego 2—7 i zasięg zadymienia
po jego odwróceniu
a — sytuacja przed pożarem,
b — zadymienie kopalni przed odwróceniem prądu 2—7.
c — zadymienie po odwróceniu tego prądu;
Aby zlikwidować zaburzenia wentylacyjne wywołane odwróceniem prądów należy przeprowadzić tzw. stabilizację sieci przewietrzania.
Stabilizacja sieci przewietrzania polega na niedopuszczeniu do wzrostu depresji cieplnej pożaru poprzez aktywne gaszenie ogniska środkami gaśniczymi, chłodzenie gazów pożarowych wypływających z ogniska oraz postawienie tamy stabilizacyjnej zasadniczej oraz pomocniczych.
W omawianym przypadku w celu stabilizacji sieci (rys.5) tamę stabilizującą zasadniczą postawimy w prądzie 4 – 5 przed ogniskiem pożaru. W zależności od usytuowania sąsiednich wyrobisk (nachylenie, długość, przekrój itp.) postawienie w nich tam stabilizujących pomocniczych może wywołać różne skutki. Aby podjąć taką decyzję należy posiadać duże doświadczenie i znajomość sieci.
Ogniska wtórne pożaru mogą powstać w miejscach zetknięcia się bardzo gorących dymów ze świeżym powietrzem, czyli na skrzyżowaniach prądu zadymionego z dopływami bocznymi prądów niezadymionych.
Jeżeli gorące gazy pożarowe zawierają składniki palne, a nie zawierają dostatecznej ilości tlenu do ich zapalenia, to po doprowadzeniu do nich świeżego powietrza następuje ponowne ich zapalenie. Od zapalonych gazów mogą się zapalić elementy palne wyrobiska jak również węgiel w ociosach. W przypadku, gdy gorące gazy pożarowe nie zawierają składników palnych to ogrzewają one materiały palne do temperatury wystarczającej, aby przy zetknięciu z tlenem mogły ulec zapaleniu.
Niedopuszczenie do powstania ognisk wtórnych uzyskuje się przez zamknięcie tamy zasadniczej przed ogniskiem pożaru oraz tamowanie prądów bocznych, aby ograniczyć dopływ tlenu do zadymionego powietrza.
Niektóre składniki gazów pożarowych, takie jak tlenek węgla, metan, węglowodory ciężkie oraz wodór, są palne, a zmieszane w odpowiednim stosunku z powietrzem tworzą mieszaninę wybuchową. W czasie pożaru należy na bieżąco analizować skład gazów pożarowych w celu określenia stopnia wybuchowości. Do tego celu wykorzystuje się chromatografy oraz eksplozymetry.
W przypadku zagrożenia wybuchem gazów pożarowych należy zmienić ich skład przez dodanie gazów obojętnych do powietrza płynącego do ognia. Może być to być dwutlenek węgla lub azot. O ile czas na to pozwoli może być do tego celu użyty GAG – Górniczy Agregat Gaśniczy. Działanie tego agregatu polega na zasysaniu powietrza z otoczenia, redukcji zawartego w nim tlenu przez spalanie paliwa naftowego. Powstałe gazy spalinowe chłodzi się wodą i tłoczy do ogniska pożaru. W efekcie następuje zmiana składu gazów pożarowych, które staję się mniej skłonne do wybuchu.
W kopalni Z obserwator idący
drogą 4-3 (rys. 6) o
godzinie 1600 poczuł zapach węglowodorów, a po zejściu kilku metrów
niżej punktu 3 zauważył w piętrze dowierzchni 2-3 około
Rys. 6.
Odwrócenie prądu w czasie pożaru w kopalni „Z” a- schemat
przestrzenny b – schemat kanoniczny.
W czasie wycofywania ginie
kierownik wentylacji nieposiadający aparatu ratowniczego ani pochłaniacza
ucieczkowego w odległości około
Przytoczony powyżej przykład wskazuje, że niedopuszczalne jest prowadzenie akcji aktywnego gaszenia pożaru w prądzie wznoszącym się w pełnym prądzie powietrza świeżego (bez uprzedniego otamowania bocznicy chociażby przez zawieszenie płótna wentylacyjnego w całym przekroju wyrobiska) oraz że opór prądu bocznego Rb nie ma wpływu na jego odwrócenie. W tym przypadku odwrócił się nieszczelnie otamowany prąd boczny 1-4 o dużym oporze.
Gdy nie ma możliwości aktywnego ugaszenia pożaru, wówczas należy przystąpić do otamowania pożaru. Otamowanie pożaru ma na celu odcięcie dopływu powietrza tamami pożarowymi.
Po otamowaniu pożaru w izolowanej przestrzeni pozostaje pewna ilość tlenu i ognisko pożaru pali się nadal. W miarę wyczerpywania się tlenu ogień przygasa i w końcu ulega stłumieniu. Stłumienie takie jest złudne, gdyż wystarczy większy dopływ tlenu i w krótkim okresie ogień może rozpalić się od nowa.
Podczas tamowania pożaru należy przede wszystkim otamować jak najmniejszą przestrzeń wokół ogniska pożaru i jak najprędzej postawić tamy. W pierwszej kolejności stawia się tamy tymczasowe, a następnie ostateczne. Do kierowania przepływu powietrza i dymów pożarowych służą także tamy bezpieczeństwa.
Tymczasowe tamy pożarowe – wykonane są tak, aby można je zabudować szybko w trudnych warunkach pożaru. Mogą być to tamy:
▬ płócienne – płótno rozpięte w poprzek chodnika,
▬ deskowe - wykonuje się je podobnie jak tamy wentylacyjne deskowe,
▬ pneumatyczne – wykonane z worków z gumowanego płótna, które napełnia się z rurociągu sprężonego powietrza,
▬ z worków z piaskiem,
▬ z elementów betonowych – mogą być to np. bloczki betonowe układane jeden na drugi uszczelnione gliną.
Tamy bezpieczeństwa – w ramach profilaktyki przeciwpożarowej oraz w myśl obowiązujących przepisów w wyrobiskach górniczych zabudowane są tamy bezpieczeństwa. W tamach tych w normalnych warunkach drzwi są otwarte, a wykorzystuje się je w czasie pożaru. Drzwi w tamach bezpieczeństwa znajdujących się w świeżym powietrzu są przywiązane łańcuchem do obudowy wyrobiska, aby zostały pomyłkowo zamknięte, zatrzymując przepływ powietrza do rejonów. Natomiast drzwi w tamach w zużytym powietrzu są wyjęte zawiasów i oparte o ocios wyrobiska, aby nie zostały w żadnym przypadku zamknięte pochopnie. Wynika to z podstawowej zasady, aby przez nieporozumienie nie zahamować swobodnego odpływu dymów do szybu wydechowego. Tamy bezpieczeństwa stawia się:
▬ przy szybach wdechowych i wydechowych na każdym poziomie, w rejonie wszystkich podszybi, dróg głównych i rejonowych przed i za każdym skrzyżowaniem, w świeżym i zużytym prądzie powietrza,
▬ na początku i końcu każdego rejonu.
Rozmieszczenie tam bezpieczeństwa pozwala na izolację dowolnej części sieci przewietrzania w zależności od warunków potrzeb.
Ostateczne tamy pożarowe – mogą być to tamy murowe wykonane podobnie jak tamy izolacyjne lub korki podsadzkowe wykonane z piasku lub pyłu dymnicowego. Tamy te powinna charakteryzować duża szczelność. W przypadku, gdy tamy te budowane są w polach metanowych wykonuje się je, jako przeciwwybuchowe tamy pożarowe. Charakteryzują się zwiększoną grubością. Najlepsze rozwiązanie, to wykonanie tamy przeciwwybuchowej, jako korka podsadzkowego.
W pierwszej kolejności zamyka się tamy zamykające dopływ świeżego powietrza do ogniska pożaru. W następnej kolejności zamyka się tamy na wylocie. Przy zamykaniu tam w polach metanowych istnieje możliwość powstania wybuchowych stężeń metanu i gazów pożarowych. Dlatego należy cały czas kontrolować stężenie gazów pożarowych. W przypadku, gdy istnieje zagrożenie wybuchem metanu lub gazów pożarowych wówczas należy zastosować gazy obojętne dla obniżenia zawartości tlenu poniżej 10%. Przy takiej ilości tlenu wybuch jest niemożliwy. Do wytworzenia gazów obojętnych stosowany jest agregat GAG. Wytworzone przez niego gazy obojętne tłoczy się do ogniska pożaru. W efekcie następuje zmiana składu gazów pożarowych, które staję się mniej skłonne do wybuchu. Przy dalszym stosowaniu agregatu obniżamy zawartość tlenu w otamowanej przestrzeni, a w efekcie przerwanie procesu palenia.
Polem pożarowym nazywamy otamowaną przestrzeń wokół miejsca pożaru. Wskutek odcięcia dopływu tlenu następuje powolne tłumienie pożaru. Tamy pożarowe jak i przyległy do nich ocios bieli się w celu łatwiejszego dostrzeżenia ewentualnych pęknięć, które należy natychmiast likwidować. Szczelność tam jest warunkiem szybkiego wygaszenia pożaru.
W celu określenia przebiegu procesu gaszenia pożaru za tamami, okresowo pobiera się próby gazów spoza tam za pośrednictwem specjalnych rurek zabudowanych w tamach ostatecznych. Wzrost ilości dwutlenku węgla świadczy o wygasaniu pożaru. Natomiast nawet minimalna zawartość tlenku węgla dowodzi, że pożar utrzymuje się nadal.
Pole pożarowe powinno być zabezpieczone zaporami pyłowymi oraz 200 metrowymi strefami zabezpieczającymi, które zabezpieczają sąsiadujące wyrobiska przed ewentualnym wybuchem pyłu węglowego. Wybuch ten może być spowodowany wybuchem gazów pożarowych.
Gdy definitywnie stwierdzimy, że pożar został ugaszony, to można przystąpić do otwarcia pola pożarowego. Całą operacje wykonujemy podczas zniżki barometrycznej i podczas dni wolnych od pracy. Podczas otwierania tam zawsze należy się liczyć z możliwością ponownego powstania pożaru lub wybuch gazów pożarowych.
W pierwszej kolejności otwiera się tamę wylotową, a następnie otwiera się tamę wlotową, po czym przewietrza się pole przez około jedną godzinę, kontrolując stale skład powietrza wylotowego. Gdy stwierdzimy pojawienie się tlenku węgla i zaobserwujemy jego stały wzrost to pole pożarowe trzeba ponownie zamknąć. Jeżeli tlenek węgla się nie pojawi to po określonym czasie można wejść do pola. Wchodzą ratownicy w aparatach i dokładnie kontrolują miejsce pożaru. Po zlaniu wodą miejsca pożaru i upewnieniu się, że pożar został ostatecznie ugaszony można otworzyć pozostałe tamy.
Zależnie od stanu skupienia spalających się w czasie pożaru materiałów i charakteru ich spalania pożary zalicza się do jednej z pięciu podstawowych grup:
grupa A — pożary ciał stałych pochodzenia organicznego,
grupa B — pożary cieczy,
grupa C — pożary gazów palnych,
grupa D — pożary metali lekkich, np. magnez, sód,
grupa E — pożary kwalifikujące się do wymienionych uprzednio (A, B, C, D), występujące w obrębie urządzeń elektrycznych znajdujących się pod napięciem.
Podział ten znajduje swoje odbicie w oznakowaniu środków gaśniczych. Trzeba, bowiem pamiętać, że nie wszystkie pożary można gasić wodą. Gaszenie wodą pożarów zaliczonych do grupy B, C, D oraz E jest wzbronione i może skończyć się poparzeniem lub porażeniem gaszących. W związku z tym środki gaśnicze mają odpowiednie oznakowanie.
Jeżeli na gaśnicy są litery B, C, E, to można nią gasić pożary tych grup. Pożary grupy A można gasić wszelkimi środkami gaśniczymi.
Środki gaśnicze i sprzęt gaśniczy stosowany w górnictwie pod ziemią to: gaśnice proszkowe, pianowe i śniegowe oraz woda
Środki gaśnicze są to materiały stałe, ciekłe lub gazowe utrudniające proces palenia i w efekcie swojego działania gaszące pożar. Utrudnienie to następuje przez odcięcie dostępu tlenu do palącego się ciała oraz obniżenie jego temperatury.
Środkami gaśniczymi mogą być: woda, piany gaśnicze, dwutlenek węgla, azot, proszki gaśnicze, piasek, podsadzka hydrauliczna i itp.
Sprzętem gaśniczym nazywa się sprzęt używany do wytwarzania i doprowadzenia środków gaśniczych do ognisk pożarowych. Do sprzętu gaśniczego zalicza się pompy pożarnicze, węże, gaśnice, hydronetki, agregaty gaśnicze, rurociągi przeciwpożarowe itp.
Najpopularniejszym sprzętem przeciwpożarowym pod ziemią kopalń są gaśnice proszkowe, śniegowe oraz pianowe oraz hydranty wodne.
Przepisy dokładnie określają rozmieszczenie sprzętu przeciwpożarowego w wyrobiskach i obiektach kopalni. I tak np. ściany oraz przodki wyrobisk korytarzowych wyposaża się w 4 gaśnice proszkowe 6 kg, które należy umieścić w odległości nie większej niż 15 m od wlotu do ściany lub od czoła przodka korytarzowego. W ścianach z obudową zmechanizowaną należy podwoić liczbę gaśnic. Dodatkowo w wyrobiskach powinny być zabudowane rurociągi przeciwpożarowe zapewniające pobór wody z hydrantów w ilości nie mniejszej niż 0,6 m3/min, przy ciśnieniu od 0,4 MPa do 1,6 MPa .
Dokładne rozmieszczenie gaśnic oraz hydrantów określa ROZPORZĄDZENIE1….
Każdy zatrudniony w kopalni powinien nie dopuszczać do powstania pożaru, a w razie jego zauważenia powinien natychmiast:
1) zaalarmować:
a) pracowników zatrudnionych w rejonie pożaru,
b) dyspozytora ruchu zakładu górniczego,
2) przystąpić
do akcji ratowniczo-gaśniczej, polegającej na:
a) ratowaniu życia zagrożonych osób,
b) gaszeniu pożaru za pomocą urządzeń i sprzętu gaśniczego,
c) wykonywaniu poleceń kierującego akcją ratowniczą.
W meldunku telefonicznym do dyspozytora kopalni należy podać:
▬ kto zgłasza pożar,
▬ gdzie się pali,
▬ co się pali,
▬ czy są ludzie w niebezpieczeństwie,
▬ skąd podawany jest meldunek.
Jeżeli jest na miejscu więcej ludzi, to trzeba rozdzielić czynności, jedni powiadamiają dyspozytora, inni zagrożoną załogę, dozór itd. Jeżeli dymy kierują się tam, gdzie pracują ludzie (np. do ściany), to najważniejszą czynnością jest ostrzec ich o grożącym niebezpieczeństwie.
W górnictwie obowiązują umówione sygnały. Uderzając szybko, raz po raz w rury ogłasza się wszystkim — alarm.
W przypadku wycofywania się pracowników obowiązują sygnały:
▬ szereg uderzeń szybko po sobie, a potem cztery w odstępach oznacza nakaz wycofania się pod prąd powietrza,
▬ szereg uderzeń szybko po sobie, a potem sześć w odstępach oznacza nakaz wycofania się z prądem powietrza.
Należy wycofywać się znaną drogą ucieczkową, w przypadku wystąpienia dymów należy używać pochłaniaczy ochronnych lub tlenowych aparatów ucieczkowych.
Dyspozytor kopalni po otrzymaniu meldunku o pożarze powiadamia niezwłocznie kierownika ruchu zakładu i Okręgową Stację Ratownictwa Górniczego. Akcją przeciwpożarową kieruje kierownik ruchu zakładu górniczego, a do czasu objęcia przez niego kierownictwa, najstarsza służbowo osoba kierownictwa lub dozoru górniczego obecna w zakładzie. Akcja przeciwpożarowa powinna być prowadzona przede wszystkim w celu ratowania zagrożonych ludzi przy równoczesnym gaszeniu pożaru.
Jeżeli nie nastąpiły jakieś zaburzenia wentylacyjne (np. odwrócenie prądów powietrza), to dymy z miejsca pożaru kierują się prądami wydechowymi do szybu wydechowego. Przebywanie w prądach wydechowych jest wtedy niebezpieczne. Dlatego też strefę, w której istnieje pożar wraz ze wszystkimi wyrobiskami, którymi płyną prądy wydechowe z pożaru, oraz szyb wydechowy określa się, jako strefę zagrożoną.
W pierwszym etapie pożar gasi się z wykorzystaniem dostępnego sprzętu przeciwpożarowego. Gdy to się nam nie uda to wtedy otamowujemy strefę zagrożoną, zamykając dostęp tlenu. W ten sposób po pewnym czasie doprowadzamy do wygaszenia pożaru.
Zapobieganie pożarom podziemnym jest związane zawsze z pewnymi rygorami i kosztami.
Ogólnie środki zapobiegawcze przeciwpożarowe można podzielić na środki techniczne, technologiczne i organizacyjne.
Dotyczą one stosowania zasad zgodnych z przepisami górniczymi obowiązujących przy stosowaniu odpowiednich maszyn i urządzeń do prowadzenia eksploatacji złoża.
Na przykład kopalnie węgla zobowiązane są do stosowania obudowy niepalnej, komory podziemne należy wykonywać w kopalinie niepalnej, w prądach grupowych powietrza należy budować stalowe tamy bezpieczeństwa, taśmy przenośników powinny być trudnopalne. Wyrobiska muszą być wyposażone w przeciwpożarowe rurociągi wodne oraz inny sprzęt gaśniczy.
W kopalniach węgla istotne jest stosowanie właściwego systemu wybierania. Jest to szczególnie ważne w przypadku wybierania pokładów samozapalnych i pokładów grubych.
Stosowany system powinien zapewniać:
▬ czyste wybieranie pokładu,
▬ szybki postęp frontu wybierania,
▬ prawidłową likwidację wybranej przestrzeni,
▬ niedopuszczenie powietrza do zrobów.
Duże znaczenie w profilaktyce przeciwpożarowej ma niedopuszczenie powietrza do zrobów, a więc szczelne tamowanie zrobów. W przypadku spękania calizny węglowej w celu niedopuszczenia do przepływu powietrza przez szczeliny, wskazane jest uszczelnienie calizny węglowej przez wtłaczanie mleka wapiennego lub mleka cementowego.
Każdy zakład górniczy powinien mieć odpowiednio zorganizowaną i wyposażoną służbę przeciwpożarową. W kopalniach węgla w skład służby przeciwpożarowej wchodzą:
▬ kierownik ruchu zakładu i wyznaczone przez niego osoby dozoru ruchu,
▬ służba wentylacyjna,
▬ służba ratownictwa górniczego,
▬ oddział ochrony przeciwpożarowej dołu kopalni,
▬ służba pożarnicza powierzchni kopalni.
Do najważniejszych zadań służby przeciwpożarowej należy zapobieganie pożarom, utrzymywanie w należytej gotowości sprzętu i urządzeń gaśniczych oraz szkolenie załogi.
Pracowników szkoli się nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy w zakresie:
▬ zagrożenia pożarowego,
▬ zasad zachowania się podczas pożaru,
▬ sposobów gaszenia pożarów,
▬ posługiwania się urządzeniami przeciwpożarowymi i gaśnicami,
▬ użycia pochłaniaczy ucieczkowych lub tlenowych aparatów ucieczkowych.
Każda osoba zjeżdżająca pod ziemię powinna być wyposażona w sprawny
pochłaniacz ochronny (sprzęt ucieczkowy oczyszczający wdychane powietrze) lub tlenowy aparat ucieczkowy (sprzęt
izolujący układ oddechowy), z
wyjątkiem osób wyposażonych w tlenowe aparaty ratownicze.
Sprzęt izolujący układ oddechowy stosuje się w wyrobiskach korytarzowych drążonych w węglu, przewietrzanych wentylacją odrębną na długości większej niż 300 m.
W zakładzie górniczym powinny być wyznaczone drogi ucieczkowe o szerokości nie mniejszej niż 0,7 m. Schematy dróg ucieczkowych umieszcza się w miejscach, w których jest dokonywany podział pracy.
Każdy zakład górniczy powinien mieć aktualny plan akcji na wypadek pożaru. Plan ten powinien być na bieżąco aktualizowany.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGI
z
dnia 23 listopada 2016r.
w
sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu podziemnych
zakładów górniczych
………………………………..
Zagrożenie
pożarowe
§469. W zakładzie górniczym:
1) organizuje się służbę przeciwpożarową;
2) opracowuje się:
a) plan akcji przeciwpożarowej dla podziemnej części zakładu
górniczego,
b) instrukcję bezpieczeństwa pożarowego — dla obiektów znajdujących się
na powierzchni zakładu górniczego, wykonaną w sposób zgodny z wymaganiami
określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 ustaw z dnia
24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 736).
§470. 1. Do zadań służby przeciwpożarowej na powierzchni zakładu
górniczego należy organizowanie ochrony przeciwpożarowej w zakładzie górniczym
oraz nadzór nad stanem zabezpieczenia przeciwpożarowego terenu, obiektów i
urządzeń, w szczególności:
1) ustalenie podstawowych kierunków i metod profilaktyki
przeciwpożarowej i nadzór nad ich realizacją;
2) prowadzenie nadzoru i kontroli stanu zabezpieczenia
przeciwpożarowego obiektów i urządzeń, zgodnie z harmonogramem kontroli, który
jest zatwierdzany przez kierownika ruchu zakładu górniczego;
3) udział w postępowaniach wyjaśniających okoliczności i przyczyny
powstania pożarów oraz rozprzestrzeniania się pożarów, a także opracowywanie
wniosków zmierzających do poprawy bezpieczeństwa pożarowego zakładu górniczego;
4) ustalenie programów i zasad prowadzenia szkoleń przeciwpożarowych i
współudział w tych szkoleniach oraz nadzór nad ich realizacją;
5) ustalenie potrzeb i zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego budynków,
obiektów i terenów, a także wyposażenia maszyn i urządzeń w urządzenia
przeciwpożarowe i gaśnice;
6) współdziałanie, z powiatowymi lub miejskimi komendami Państwowej
Straży Pożarnej, w zakresie zabezpieczenia zakładu górniczego;
7) opiniowanie programów modernizacyjno-rozwojowych zakładu górniczego
w zakresie ich zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej oraz
uczestniczenie w komisjach odbioru nowych lub modernizowanych obiektów i urządzeń;
8) opracowanie analiz stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego zakładu
górniczego oraz przedstawianie kierownikowi ruchu zakładu górniczego wniosków w
zakresie poprawy stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego.
2. Dopuszcza się możliwość zorganizowania przez kierownika ruchu
zakładu górniczego służby przeciwpożarowej dla powierzchni zakładu górniczego
przez zapewnienie stałej współpracy służb przeciwpożarowych kilku zakładów
górniczych.
§471. 1. W zakładzie górniczym wydobywającym węgiel kamienny pobiera
się próbki węgla w celu określenia możliwości samozapalenia się węgla i
oznaczenia wskaźnika samozapalności.
2. Sposób pobierania próbek, o których mowa w ust 1, określa Polska
Norma dotycząca pobierania próbek węgla kamiennego do badań samozapalności.
§472. 1. W skład służby przeciwpożarowej zakładu górniczego wchodzą:
1) osoby kierownictwa i dozoru ruchu, w tym kierownik służby
przeciwpożarowej;
2) służba wentylacyjna oraz służby ratownictwa górniczego — w zakresie
dotyczącym podziemnej części zakładu górniczego.
2. Osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 1:
1) są wyznaczane przez kierownika ruchu zakładu górniczego;
2) wykonują czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i prowadzenia
akcji przeciwpożarowej określone przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
§473. Kierownik ruchu zakładu górniczego określa:
1) zakres działania służb przeciwpożarowych na powierzchni;
2) zasady współdziałania z właściwymi jednostkami Państwowej Straży
Pożarnej, w przypadku wystąpienia pożaru na powierzchni zakładu górniczego.
§474. 1. Pracowników szkoli się nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy w
zakresie:
1) zagrożenia pożarowego;
2) zasad zachowania się podczas pożaru;
3) sposobów gaszenia pożarów;
4) posługiwania się urządzeniami przeciwpożarowymi i gaśnicami.
2. Szkolenie, o którym mowa w ust. 1, jest przeprowadzane przez osoby
kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego wyznaczone przez kierownika
ruchu zakładu górniczego.
§475. 1. W zakładzie górniczym wyznacza się drogi ucieczkowe, w których
utrzymuje się przejście o szerokości nie mniejszej niż 0,7 m.
2. Kierownik ruchu zakładu górniczego wyznacza drogi ucieczkowe, które
odpowiednio oznakowuje się oraz wyposaża w system umożliwiający orientację
kierunku wycofywania w przypadku braku widoczności.
3. Schematy dróg ucieczkowych z oddziałów górniczych aktualizuje się i
umieszcza w miejscach, w których jest dokonywany podział pracy.
4. Pracowników wykonujących pracę w oddziałach górniczych zapoznaje się
z drogami ucieczkowymi nie rzadziej niż raz na pół roku.
§476. 1. W wyrobiskach przyścianowych, którymi jest odprowadzane
powietrze ze ściany, umieszcza się w odstępach zapewniających słyszalność
system alarmowy uruchamiany przez dyspozytora, nadający cykliczny sygnał
ostrzegający zagrożonych.
2. W wyrobiskach, o których mowa w ust. 1:
1) utrzymuje się ład i porządek
2) likwiduje się zbędne:
a) odrzwia tam wentylacyjnych lub bezpieczeństwa,
b) wyposażenie techniczne wyrobisk zmniejszające gabaryty wyrobiska.
§477. Stan przygotowania zakładu górniczego do prowadzenia akcji
pożarowej jest sprawdzany nie rzadziej niż raz w roku przez właściwy organ
nadzoru górniczego.
§478. 1. Posiadanie lub palenie tytoniu oraz posiadanie środków do
wzniecania ognia w wyrobiskach jest niedopuszczalne.
2. Kierownik ruchu zakładu górniczego zapewnia przeprowadzenie, nie
rzadziej niż raz w miesiącu, szczegółowych kontroli w zakresie przestrzegania
zakazu, o którym mowa w ust. 1.
§479. 1. Zakład górniczy wyposaża się w:
1) urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice;
2) rurociągi przeciwpożarowe;
3) zbiorniki wodne przeznaczone do zasilania rurociągów
przeciwpożarowych.
2. Rozmieszczenie, utrzymywanie i kontrolę urządzeń przeciwpożarowych i
gaśnic, rurociągów i zbiorników, o których mowa w ust. 1, określa załącznik nr
3 do rozporządzenia.
3. Używanie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic do celów niezwiązanych
z likwidacją pożarów jest niedopuszczalne.
§480. 1. Niewyposażanie w rurociągi i zbiorniki, o których mowa w §479
ust. 1 pkt 2 i 3, zakładów górniczych wykonujących roboty z zastosowaniem techniki
górniczej w złożach soli oraz zakładach określonych w art. 2 ust. 1 pkt 2
ustawy jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego albo
kierownika ruchu zakładu.
2. Sposób i zasady zabezpieczenia przeciwpożarowego podziemnej części
zakładów, o których mowa w ust. 1, są określane przez kierownika ruchu zakładu
górniczego albo zakładu.
§481. 1. W zakładzie górniczym znajdują się:
1) przeciwpożarowe komory:
a) na poziomach wydobywczych,
b) oddziałowe — w przypadku zakładów wydobywających kopaliny palne;
2) magazyn awaryjny —w przypadku eksploatacji pokładów zaliczonych do
IV kategorii zagrożenia metanowego.
2. Przeciwpożarowe komory oraz magazyny, o których mowa w ust 1,
lokalizuje się, wykonuje i wyposaża w urządzenia, sprzęt oraz materiały w
sposób określony przez kierownika działu wentylacji, na podstawie wymagań
określonych w Polskich Normach dotyczących komór przeciwpożarowych podziemnych.
§482. 1. Wieże szybowe, budynki przyszybowe oraz inne budynki w
promieniu 20 m od wlotu do szybu, sztolni lub upadowej wykonuje się z
materiałów niepalnych.
2. Wloty do szybów, sztolni i upadowych z powierzchni wyposaża się w
urządzenia wykonane z materiałów trudnopalnych pozwalające na szybkie i
szczelne zamknięcie wyrobisk, w przypadku zaistnienia pożaru na powierzchni.
3. Obudowę oraz zbrojenie szybów systematycznie oczyszcza się, a
łatwopalne materiały niezwłocznie usuwa.
§483. 1. W zakładach górniczych wydobywających kopalinę palną w
drążonych i przebudowywanych wyrobiskach korytarzowych stosuje się obudowę,
opinkę i rozpory z materiałów niepalnych.
2. Stosowanie opinki i rozpór z drewna jest dopuszczalne za zgodą
kierownika ruchu zakładu górniczego, jeżeli:
1) między wszystkimi odrzwiami obudowy znajdują się nie mniej niż 3 rozpory
z materiałów niepalnych;
2) co 100 m są wykonywane strefy o długości nie mniejszej niż 20 m z
opinką i z rozporami z materiałów niepalnych.
3. W zakładach górniczych wydobywających kopalinę niepalną skrzyżowania
wyrobisk wykonuje się w obudowie z materiałów co najmniej trudno zapalnych lub
zaimpregnowanych ogniochronnie, na długości nie mniejszej niż 10 m we
wszystkich kierunkach.
§484. 1. W wyrobiskach górniczych przenośniki taśmowe wyposaża się w:
1) taśmę trudnopalną;
2) urządzenia kontroli ruchu;
3) samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze — w miejscach przesypów
przenośników taśmowych i ich napędów.
2. Miejsca zastosowania substancji chemicznych i ich mieszanin oznacza
się na mapach przewietrzania oraz podstawowych i przeglądowych mapach wyrobisk
górniczych.
§485. Dla ściany zawałowej w zakładach górniczych wydobywających
kopalinę palną:
1) przygotowuje się instalację umożliwiającą podawanie gazów inertnych
albo innego medium gaszącego lub zapewnia się możliwość adaptacji rurociągów
technologicznych w celu umożliwienia podawania gazów inertnych albo innego
medium gaszącego;
2) wskazuje się szyb i główne rurociągi do rejonu wentylacyjnego — w
przypadku podawania mediów gaszących z powierzchni.
§486. 1. Stosowanie w wyrobiskach oraz na nadszybiach maszyn i
urządzeń, w których układ hydrauliczny jest wyposażony w olej palny lub emulsję
palną, a długość przewodów łączących elementy układu hydraulicznego umieszczone
na zewnątrz, jest większa niż 50 m, jest niedopuszczalne.
2. Maszyny i inne urządzenia z układami hydraulicznymi o pojemności
oleju palnego lub emulsji palnej większej niż 250 dm3 wyposaża się w
samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze.
§487. 1. Przechowywanie smarów, olejów i innych materiałów
niebezpiecznych pożarowo w:
1) odległości mniejszej niż 50 m od wlotów wyrobisk wdechowych na
powierzchni,
2) drążonych wyrobiskach korytarzowych przewietrzanych za pomocą
lutniociągów
—jest niedopuszczalne.
2. Smary, oleje i inne materiały niebezpieczne pożarowo transportuje
się w wyrobiskach oraz przechowuje się w komorach wyłącznie w zamkniętych
naczyniach metalowych lub spełniających wymagania, o których mowa w §28.
3. Paliwa, oleje, smary transportowane jednorazowo w ilości większej
niż 250 dm3 przewozi się w wozach specjalnych.
4. Zużyte smary, oleje i inne materiały niebezpieczne pożarowo usuwa
się niezwłocznie na powierzchnię zakładu górniczego.
5. Materiały niebezpieczne pożarowo dostarczane do wyrobisk podziemnych
muszą być ograniczone do ściśle niezbędnych ilości.
§488. 1. W stałą, samoczynnie uruchamiającą się instalację gaśniczą
wyposaża się:
1) komory:
a) stałe napełniania paliwem zbiorników maszyn,
b) paliw,
c) środków smarnych;
2) maszyny służące do:
a) transportu paliw lub środków smarnych,
b) napełniania paliwami i środkami smarnymi innych maszyn i urządzeń.
2. Komory, o których mowa w ust. 1 pkt 1, poddaje się badaniom
odbiorczym wykonywanym przez rzeczoznawcę.
3. W zakładach górniczych wydobywających sól komory, o których mowa w
ust. 1 pkt 1, wyposaża się w samoczynnie uruchamiane urządzenia gaśnicze.
§489. Przy równoczesnym prowadzeniu kilku ścian z zawałem stropu ze
wspólnymi chodnikami międzyścianowymi w warunkach zagrożenia pożarami
endogenicznymi w zrobach, jeżeli czas utrzymania tych wyrobisk jest dłuższy od
połowy okresu inkubacji pożaru endogenicznego dla tych ścian, chodnik
międzyścianowy izoluje się od zrobów.
§490. W przypadku rejonów wentylacyjnych ścian w pokładach zaliczonych
do II—IV kategorii zagrożenia metanowego stosuje się rozwiązania umożliwiające
ich szybkie zamknięcie w przypadku wzrostu zagrożenia pożarowego.
§491. 1. Wyrobiska ścianowe po zakończeniu eksploatacji likwiduje się w
okresie nieprzekraczającym czasu inkubacji pożaru, ale nie dłuższym niż 3
miesiące. Przedłużenie okresu likwidacji wyrobiska ścianowego jest dopuszczalne
za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego, na warunkach określonych w
projekcie technicznym, o którym mowa w §38.
2. Przedłużenie okresu likwidacji wyrobiska ścianowego jest
dopuszczalne przy uwzględnieniu wymogu prowadzenia profilaktyki pożarowej.
§492. 1. W wyrobiskach zakładów górniczych wydobywających kopalinę
palną stosuje się wczesne wykrywanie pożarów endogenicznych.
2. Sposób stosowania wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych określa
załącznik nr 3 do rozporządzenia.
§493. 1. Z rurociągów metanowych pobiera się próbki gazów w celu
analizy zagrożenia pożarami endogenicznymi.
2. Próbki, o których mowa w ust. 1, pobiera się nie rzadziej niż raz na
tydzień.
3. Miejsca i częstotliwość pobierania próbek, o których mowa w ust. 1,
są określane przez kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.
§494. 1. Cięcie, spawanie, zgrzewanie lub lutowanie metali w
podziemnych wyrobiskach jest niedopuszczalne.
2. Wykonywanie czynności, o których mowa w ust 1, jest dopuszczalne w:
1) podziemnych wyrobiskach w zakładach górniczych niemających pól
metanowych i wydobywających kopaliny niepalne;
2) szybach wdechowych oraz wydechowych, którymi jest odprowadzane
powietrze z:
a) pokładów niemetanowych,
b) pól metanowych I albo II kategorii zagrożenia metanowego;
3) komorach wykonanych w obudowie niepalnej, przewietrzanych
niezależnym prądem powietrza, zlokalizowanych w:
a) polach niemetanowych lub
b) wyrobiskach zaliczonych do stopnia „a” niebezpieczeństwa wybuchu;
4) wyrobiskach korytarzowych na odcinku z elektryczną trakcją
przewodową — w zakresie dotyczącym trakcji.
3. Cięcie, spawanie, zgrzewanie lub lutowanie metali w przypadkach, o
których mowa w ust. 2, oraz na wieżach szybowych wykonuje się zgodnie z warunkami
bezpiecznego prowadzenia prac, określonymi w zezwoleniu wydanym przez
kierownika ruchu zakładu górniczego.
§495. 1. Przez cięcie metali rozumie się cięcie gazowe lub łukiem
elektrycznym.
2. Przez zgrzewanie i lutowanie metali rozumnie się ich zgrzewanie lub
lutowanie przy użyciu otwartego płomienia.
§496. 1. Osoby przebywające w wyrobiskach wyposaża się w sprzęt
ucieczkowy oczyszczający wdychane powietrze albo w sprzęt izolujący układ oddechowy.
2. Sprzęt izolujący układ oddechowy stosuje się w wyrobiskach
korytarzowych drążonych w węglu, przewietrzanych wentylacją odrębną na długości
większej niż 300 m.
3. Osoby wyposażane w ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego
szkoli się teoretycznie i praktycznie w zakresie posługiwania się tym sprzętem.
Osoba przeszkolona potwierdza pisemnie udział w szkoleniu.
§497. 1. Osoby wyposażone w ucieczkowy sprzęt ochrony układu
oddechowego kontroluje się w zakresie:
1) posiadania przy sobie tego sprzętu w okresie od zjazdu do wyrobisk
do wyjazdu na powierzchnię zakładu górniczego
2) wiedzy na temat posługiwania się tym sprzętem zgodnie z instrukcją
użytkowania
3) ochrony tego sprzętu przed uszkodzeniem
4) uczestnictwa w szkoleniach, o których mowa w §496 ust. 3.
2. Kontrola, o której mowa w ust. 1, jest przeprowadzana przez osoby
dozoru ruchu zakładu górniczego.
§498. W przypadku działalności, o której mowa w art. 2 ust. 1 ustawy,
warunki bezpiecznego przebywania w wyrobiskach wydzielonych dla zwiedzających,
kuracjuszy, uczestników imprez oraz innych osób są określane przez kierownika
ruchu zakładu.
§499. 1. Wejście do wyrobiska lub rejonu zakładu górniczego, w którym
jest wymagane posiadanie sprzętu izolującego układ oddechowy, oznakowuje się
tablicą, na której podaje się minimalny czas ochronny działania tego sprzętu.
2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy zakładów górniczych,
w których jest stosowany wyłącznie jeden typ sprzętu izolującego układ
oddechowy.
§500. Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego stosuje się
wyłącznie do samoratowania się ludzi, w celu indywidualnego zabezpieczenia
układu oddechowego użytkownika w przypadku wystąpienia atmosfery nienadającej
się do oddychania.
§501. 1. W zakładzie górniczym zapewnia się pomieszczenia do
przechowywania, wydawania, konserwacji oraz kontrolowania ucieczkowego sprzętu
ochrony układu oddechowego.
2. Pomieszczenia, o których mowa w ust 1, są wyznaczane przez
kierownika ruchu zakładu górniczego.
§502. 1. Ucieczkowy sprzęt ochrony układu oddechowego przechowuje się
na powierzchni zakładu górniczego w pomieszczeniach, zwanych dalej „punktami
wydawczymi”.
2. Punkty wydawcze:
1) lokalizuje się na drodze dojścia do szybu zjazdowego;
2) są zarządzane przez kierowników punktów wydawczych.
3. Kierownicy punktów wydawczych są wyznaczani przez kierownika ruchu
zakładu górniczego.
4. Kierownik punktu wydawczego jest odpowiedzialny za:
1) prawidłowe funkcjonowanie punktu wydawczego;
2) gospodarkę ucieczkowym sprzętem ochrony układu oddechowego;
3) stan techniczny sprzętu, o którym mowa w pkt 2;
4) szkolenie pracowników w zakresie użytkowania sprzętu, o którym mowa
w pkt 2;
5) obsługę, naprawę, konserwację i kontrolę sprzętu, o którym mowa w
pkt 2, przez pracowników przeszkolonych w tym zakresie.
5. Szczegółowe zasady gospodarowania ucieczkowym sprzętem ochrony
układu oddechowego oraz przeprowadzania szkolenia w zakresie jego użytkowania
określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.
§503. Jeżeli liczba sprzętu izolującego układ oddechowy znajdującego
się w punkcie wydawczym nie przekracza 200 sztuk, jest dopuszczalne prowadzenie
nadzoru, obsługi, naprawy, konserwacji i kontroli tego sprzętu przez kopalnianą
stację ratownictwa górniczego.
2. Utrzymywania się w powietrzu kopalnianym
dymów, tlenku węgla w ilości większej niż 25 dm3/min, powstałych w
wyniku:
1) stosowania dopuszczalnych procesów
technologicznych, w szczególności robót strzałowych, prac spawalniczych, pracy
maszyn z napędem spalinowym, lub
2) wydzielania się tlenku węgla wskutek
urabiania
— nie zgłasza się i nie rejestruje jako
pożar podziemny.
§505. 1. Stan pożaru w otamowanym polu okresowo kontroluje się.
2. Granice pola pożarowego wraz z tamami pożarowymi oznacza się na
mapach przewietrzania oraz podstawowych i przeglądowych mapach wyrobisk
górniczych.
§506. W trakcie prowadzenia akcji gaśniczo-ratowniczej na powierzchni
zakładu górniczego:
1) ruch zakładu górniczego jest zabezpieczany przez kierownika ruchu
zakładu górniczego;
2) kierowanie tą akcją odbywa się na zasadach obowiązujących w
Państwowej Straży Pożarnej.
§507. Osoba, która zauważyła pożar natychmiast:
1) alarmuje:
a) osoby przebywające w rejonie pożaru,
b) dyspozytora ruchu zakładu górniczego;
2) przystępuje do akcji ratowniczo-gaśniczej, polegającej na:
a) ratowaniu życia zagrożonych osób,
b) gaszeniu pożaru za pomocą urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,
c) wykonywaniu poleceń kierującego akcją ratowniczą.
…………………………………….
6. Zwalczanie zagrożenia pożarowego.
6.1. Wyposażenie wyrobisk w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice.
6.1.1. Urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice przeznaczone do
zabezpieczenia komór i pomieszczeń umieszcza się w miejscach określonych przez
kierownika służby przeciwpożarowej.
6.1.2. Wyrobiska, maszyny i urządzenia wyposaża się w gaśnice,
spełniające wymagania Polskich Norm dotyczących gaśnic.
6.1.3. Sprzęt gaśniczy stanowiący zabezpieczenie komór i pomieszczeń, w
których nie wykonuje się pracy, umieszcza się na zewnątrz, przy wejściu do
komory.
6.1.4. Gaśnice znajdujące się na zewnątrz komór oraz stanowiące
zabezpieczenie urządzeń i składów mogą stanowić równocześnie zabezpieczenie
wyrobisk, przy których te komory, urządzenia i składy się znajdują.
6.1.5. Gaśnice rozmieszcza się w miejscach widocznych i łatwo
dostępnych, tak aby nie były narażone na uszkodzenia i nie utrudniały
prowadzenia ruchu zakładu.
6.1.6. Rodzaje gaśnic, ich liczbę i rozmieszczenie w wyrobiskach,
pomieszczeniach, obiektach, maszynach i urządzeniach określa tabela nr 3.
6.17. Rodzaj gaśnic oraz ich liczbę, dla wyposażenia miejsc i urządzeń
niewymienionych w tabeli nr 3, są określane przez kierownika służby
przeciwpożarowej w porozumieniu z kierownikiem działu wentylacji zakładu
górniczego.
6.1.8. Miejsca lokalizacji gaśnic oznakowuje się znakami zgodnymi z
Polskimi Normami dotyczącymi znaków bezpieczeństwa.
6.1.9. Komory i składy paliw, olejów i środków smarnych oraz miejsca
tankowania paliwa wyposaża się w stałą instalację gaśniczą oraz w skrzynię z
piaskiem lub innym sorbentem.
6.1.10. Stała instalacja gaśnicza nie jest wymagana w miejscach
tankowania paliwem, w których łączna ilość paliwa przeznaczona do tankowania
wynosi nie więcej niż 250 dm3, oraz w miejscach tankowania paliwa z
wozów specjalnych o pojemności większej niż 250 dm3.
6.2. Utrzymywanie oraz kontrola urządzeń przeciwpożarowych, rurociągów
przeciwpożarowych, gaśnic i zbiorników wodnych przeznaczonych do zasilania
rurociągów przeciwpożarowych.
6.2.1. Za właściwe rozmieszczenie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic
oraz ich kontrolę i konserwację odpowiada kierownik służby przeciwpożarowej.
6.2.2. Czynności kontrolne i konserwacyjne są przeprowadzane przez
pracowników służby przeciwpożarowej posiadających odpowiednie przeszkolenie w
tym zakresie.
ROZMIESZCZENIE
GAŚNIC DLA WYROBISK, POMIESZCZEŃ, OBIEKTÓW, MASZYN I URZĄDZEŃ
Objaśnienia:
1) Zamiast dwóch gaśnic proszkowych o zawartości
6 kg proszku każda można stosować jedną gaśnicę o zawartości nie mniejszej niż
12kg proszku.
2) Zamiast dwóch agregatów proszkowych o
zwartości 25 kg proszku każdy można stosować jeden agregat o zawartości nie
mniejszej niż 50kg proszku.
3) Rodzaje gaśnic stosowane przy
urządzeniach elektrycznych są odpowiednie do wielkości napięcia w tych
urządzeniach.
4) W lp. 1 - 3, 7 - 9, 11, 15 - 18 w
miejscach, w których jest doprowadzony rurociąg przeciwpożarowy, zamiast gaśnic
pianowych można stosować gaśnice proszkowe.
5) Gaśnice śniegowe można stosować
wymiennie z gaśnicami proszkowymi pod warunkiem zachowania tej samej
skuteczności gaśniczej określonej wielkością pożaru testowego, jaki gaśnica
danego typu może ugasić.
6) W zakładach górniczych eksploatujących
kopalinę niepalną rozmieszczenie sprzętu przeciwpożarowego w zakresie
dotyczącym lp. 15 i 17 jest określane przez kierownika ruchu zakładu
górniczego.
7) Skrzynię z piaskiem lub z innym
sorbentem umieszcza się w miejscach określonych w tabeli nr 3, w których
znajdują się paliwa, oleje lub emulsje palne w ilości większej niż 50 dm3.
6.3. Rurociągi przeciwpożarowe.
6.3.1. Rurociągi przeciwpożarowe są przeznaczone do zwalczania
zagrożenia pożarowego oraz zagrożeń pyłowych.
6.3.2. Wykorzystanie rurociągów przeciwpożarowych do innych celów niż
wymienione w lp.
6.3.1 jest dopuszczalne wyłącznie za zgodą kierownika ruchu zakładu
górniczego. Rozpoczęcie i zakończenie wykorzystywania rurociągu
przeciwpożarowego do innych celów zgłasza się i zachowuje u dyspozytora ruchu.
6.3.3. W trakcie akcji ratowniczej dopuszcza się użycie rurociągu
przeciwpożarowego do podawania powietrza, tlenu oraz napojów dla zagrożonej
załogi.
6.3.4. Rurociągi przeciwpożarowe:
1) doprowadza się do podszybi i nadszybi szybów, podszybi i nadszybi
szybików oraz do czynnych przodków, a w kopalniach eksploatujących kopaliny
niepalne — do miejsc niebezpiecznych pod względem pożarowym, określonych przez
kierownika ruchu zakładu górniczego;
2) przystosowuje się do szybkiego połączenia z rurociągami sprężonego
powietrza na wlotach do poszczególnych pokładów lub rejonów;
3) instaluje się w wyrobiskach z grupowymi i rejonowymi prądami
świeżego powietrza, w wyrobiskach z przenośnikami taśmowymi oraz w wyrobiskach
korytarzowych z prądem powietrza prowadzonym na upad;
4) w zakładach górniczych eksploatujących kopaliny niepalne mogą być
instalowane w innych wyrobiskach określonych przez kierownika ruchu zakładu
górniczego.
6.3.5. Rurociągi przeciwpożarowe zapewniają pobór wody z zaworu
hydrantowego w końcowych punktach sieci w ilości nie mniejszej niż 0,6 m3/min,
przy ciśnieniu nie mniejszym niż 0,4 MPa — niezależnie od poboru wody do celów
technologicznych.
6.3.6. Ciśnienie statyczne wody w rurociągach przeciwpożarowych, z
wyjątkiem rurociągów zabudowanych w szybach, wynosi nie więcej niż 1,6 MPa.
Jeżeli przed zaworami hydrantowymi są zainstalowane zawory redukujące ciśnienie
do 1,6 MPa oraz zawory bezpieczeństwa, dopuszcza się stosowanie wyższego ciśnienia
na warunkach i zasadach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
6.3.7. W nowo projektowanych sieciach rurociągów przeciwpożarowych
główne rurociągi doprowadzające wodę do wyrobisk instaluje się w szybach
wdechowych.
6.3.8. Rurociągi przeciwpożarowe wyposaża się w główne i rezerwowe
zasilanie.
6.3.8.1. Główne zasilanie rurociągów przeciwpożarowych odbywa się ze
zbiorników wodnych powierzchniowych lub zbiorników wodnych dołowych.
6.3.8.2. Dla rezerwowego zasilania rurociągów przeciwpożarowych można
wykorzystać rurociągi głównego odwadniania zakładu górniczego przez połączenie
ich z rurociągami przeciwpożarowymi:
1) bezpośrednio przy ciśnieniu statycznym wody nie większym niż 1,6
MPa;
2) przez zawór redukcyjny przy ciśnieniu statycznym wody większym niż
1,6 MPa.
6.3.8.3. Jeżeli do rurociągów przeciwpożarowych jest doprowadzona woda
z rurociągów głównego odwadniania, na wlotach do rurociągów przeciwpożarowych
instaluje się filtry.
6.3.9. Rurociągi przeciwpożarowe instaluje się tak, aby nie ograniczały
funkcjonalności wyrobisk i urządzeń w nich zabudowanych, nie były narażone na
uszkodzenia oraz możliwy był dostęp do zasuw i zaworów hydrantowych.
6.3.10. W rurociągach spawanych stosuje się połączenia kołnierzowe w
odległości nie większej niż 60 m. Rurociągi te mocuje się w odległościach nie
większych niż 12 m.
6.3.11. Zasuwy w rurociągach przeciwpożarowych instaluje się:
1) w nadszybiach i podszybiach szybów lub szybików;
2) na początku wszystkich odgałęzień rurociągów;
3) w chodnikach głównych i przekopach w odstępach nie większych niż 600
m.
6.3.12. Rurociągi
przeciwpożarowe wyposaża się w zawory hydrantowe z nasadami o średnicy 52 mm.
Nowo budowane zawory hydrantowe kieruje się nasadami w dół.
6.3.13. Przy
zaworach hydrantowych w miejscach łatwo dostępnych instaluje się szafki
hydrantowe.
6.3.14. Szafka
hydrantowa zawiera:
1) odcinek węża
pożarniczego o średnicy 52 mm;
2) prądownicę 52;
3) klucz do
łączenia węży przystosowany również do otwierania zaworów hydrantowych.
6.3.14.1. Szafka
hydrantowa wraz z wyposażeniem po raz pierwszy wprowadzona do użycia ma w
wyposażeniu prądownicę 52 typu zamykanego.
6.3.15. Rurociągi
przeciwpożarowe wyposaża się w zawory hydrantowe i szafki hydrantowe zgodne z
wymaganiami określonymi w tabeli nr 4.
6.3.16. W rurociągach stosuje się uszczelki wykonane z materiałów
niepalnych lub trudno palnych, dostosowanych pod względem wytrzymałości
konstrukcji do danego typu połączeń.
6.3.17. Dla zapewnienia stałej kontroli ciśnienia statycznego wody w
rurociągach na podszybiach oraz na wlotach do oddziałów instaluje się manometry
stałe. Do kontroli ciśnienia statycznego wody w rurociągach zabudowanych w
pozostałych wyrobiskach można stosować manometry przenośne.
6.3.18. Rurociągi przeciwpożarowe oznakowuje się przez pomalowanie na
kolor czerwony lub przez wykonanie na rurociągu pierścieni w kolorze czerwonym,
o szerokości me mniejszej niż 150 mm, w odstępach nie większych niż 6 m.
6.3.19. Przy zaworach hydrantowych w widocznych miejscach umieszcza się
tabliczki orientacyjne wskazujące położenie zaworu hydrantowego.
6.3.19.1. Tabliczka orientacyjna, na której wpisuje się numer zaworu
hydrantowego ma kształt trójkąta równobocznego z białym tłem i czerwonym
obrzeżem.
……………………………………
Rozmieszczenie zaworów hydrantowych i
szafek.
Objaśnienia:
1) W zakładach górniczych
eksploatujących kopalinę inną niż węgiel kamienny i brunatny budowę rurociągów
przeciwpożarowych i rozmieszczenie zaworów hydrantowych oraz szafek w zakresie
dotyczącym lp. 2 i 3 oraz 5 - 9, określa kierownik ruchu zakładu górniczego.
2) Wymagania zawarte w tabeli 4 nie
dotyczą wyrobisk zakładów górniczych, w których występuje sól kamienna.
3) Zamiast dwóch szafek hydrantowych
można stosować jedną z wężami pożarniczymi podwójnej długości.
4) W zakresie dotyczącym podszybi
poziomów nieczynnych rozmieszczenie zaworów hydrantowych oraz szafek określa
kierownik ruchu zakładu górniczego.
…………………………….
7.
Wczesne wykrywanie pożarów endogenicznych.
7.1. W celu wykrycia procesów
samozagrzewania węgla i kontrolowania ich przebiegu w wyrobiskach górniczych w
wyznaczonych stacjach pomiarowych wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych,
zwanych dalej „stacjami pomiarowymi”, pobiera się próby powietrza i prowadzi
analizę jego składu.
7.2. Stacje pomiarowe lokalizuje się w
rejonach wentylacyjnych, w których prowadzi się eksploatację pokładów węgla lub
likwidację wyrobisk wykonanych w węglu, bądź drąży się wyrobiska w pokładach węgla
oraz w innych rejonach wyznaczonych przez kierownika działu wentylacji.
7.2.1 Stacje pomiarowe lokalizuje się:
1) w przepływowych prądach powietrza
dopływających i wypływających z poszczególnych ścian;
2) w prądach powietrza:
a) dopływających do wyrobisk korytarzowych,
b) wypływających z wyrobisk korytarzowych —
za wentylatorem,
c) przewietrzanych za pomocą wentylacji
odrębnej, drążonych w pokładach węgla;
3) przy zrobach w chodniku wentylacyjnym dla
powietrza wypływającego ze zrobów lub pobieranego za pomocą rur lub węży
próbobiorczych zainstalowanych w zrobach;
4) przy tamach izolacyjnych, wyznaczonych
przez kierownika działu wentylacji, dla pobierania prób powietrza spoza tych
tam;
5) w innych miejscach wyznaczonych przez
kierownika działu wentylacji zakładu górniczego.
7.2.2. Szczegółowa lokalizacja stacji
pomiarowych jest określana przez kierownika działu wentylacji.
7.2.3. Na stacjach pomiarowych, o których
mowa w pkt 7.2, pobiera się próby powietrza do analizy, przy czym na stacjach, o
których mowa w pkt 7.2.1 ppkt 1—2, podczas pobierania prób dodatkowo określa
się ilość przepływającego powietrza. Unika się pobierania prób powietrza, gdy
są prowadzone procesy technologiczne, przy których wydziela się tlenek węgla, w
szczególności roboty strzałowe i prace spawalnicze.
7.2.4. Na stacjach pomiarowych, o których
mowa w pkt 7.2.1 ppkt 1—3 próby powietrza pobiera się co najmniej 2 razy w
tygodniu, a zza tam izolacyjnych co najmniej raz w miesiącu. Częstotliwość
pobierania prób powietrza dla pozostałych miejsc jest określana przez
kierownika działu wentylacji.
7.2.5. Na stacjach pomiarowych wlotowych
zlokalizowanych w prądach powietrza dopływających do wyrobisk, o których mowa w
pkt 7.2.1 ppkt 1—2, nie pobiera się prób powietrza, jeżeli w odpowiadających im
stacjach pomiarowych wylotowych me stwierdza się obecności tlenku węgla.
7.2.5.1. W razie stwierdzenia tlenku węgla
na stacjach pomiarowych, o których mowa w pkt 7.2.5, kontroluje się skład
powietrza na tych stacjach i powiązanych z nimi stacjach wlotowych. Kontrolę
przeprowadza się w określonych odstępach czasu, w szczególności co kilka
godzin, i ustala tendencję zmian.
7.3. Jeżeli na stacjach pomiarowych dokonuje
się pomiarów stężenia tlenku węgla za pomocą indywidualnych przenośnych analizatorów,
a stężenie tlenku węgla nie przekracza 10 ppm, to me wymaga się na tych
stacjach pobiera prób powietrza do analizy.
7.3.1. Osoba dokonująca na stacjach
pomiarowych pomiarów tlenku węgla za pomocą indywidualnych przenośnych
analizatorów wpisuje wyniki tych pomiarów do książki wczesnego wykrywania
pożarów endogenicznych.
7.3.2. Na stacjach pomiarowych znaj dują się
tablice z numerami stacji, na których próbobiorca dokumentuje fakt pobrania
próby powietrza, przez dokonanie wpisu daty, wyniku pomiaru prędkości i ilości
powietrza oraz swego nazwiska. Na tablicy znajduje się miejsce na datę i podpis
kontrolującej osoby dozoru. Wzór tablicy określa tabela nr 7.
7.4. W próbach powietrza pobieranych na
stacjach pomiarowych oznacza się: tlen (O2),
dwutlenek węgla (CO2),
tlenek węgla (CO), metan (CH4) i azot (N2).
7.4.1. Analizę pobranych prób powietrza
wykonuje się z dokładnością co najmniej:
1) ±0,1% objętości — dla tlenu;
2) ±0,03% objętości — dla dwutlenku węgla;
3) ±0,05% objętości — dla metanu w zakresie od 0 do 5%;
4) ±0,0005% objętości — dla tlenku węgla w zakresie od 0 do
0,0026%.
7.4.2. Zawartość azotu wyznacza się jako
dopełnienie składników powietrza, o których mowa w pkt 7.4.1, do 100%
objętości, stosując wzór:
N2 = 100 — (O2 + CO2 + CO + CH4)
[%] (1)
lub metodami bezpośrednimi o dokładności
analizy co najmniej ±0,5% objętościowo.
7.4.3. Na podstawie wyników analiz oblicza
się:
1) wskaźnik przyrostu tlenku węgla Δ CO dla stacji wylotowych, o których
mowa w pkt 7.2.1 ppkt 1—2, stosując wzór:
Δ CO = CO — COX [%], (2)
gdzie
poszczególne symbole oznaczają:
CO — procentową zawartość tlenku węgla na stacji pomiarowej
wylotowej,
COX — procentową zawartość tlenku węgla na stacji
pomiarowej wlotowej, przy czym COX = 0%, jeżeli na tej stacji nie są
pobierane próby powietrza;
2) wskaźnik ilości tlenku
węgla dla stacji wylotowych, o których mowa w pkt 7.2.1
ppkt 1—2, stosując wzór:
(3)
lub
(4)
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
—
wskaźnik ilości tlenku węgla, l/min,
—ilość powietrza na stacji pomiarowej, m3/min,
q’CO — stężenie tlenku węgla na stacji
pomiarowej wyrażone w procentach,
q”CO
— stężenie tlenku węgla na stacji pomiarowej wyrażone w ppm;
3) wskaźnik Grahama G dla stacji, o których
mowa w pkt 7.2.1 ppkt 3 - 4, stosując wzór:
(5)
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
CO, N2,
02 — procentową zawartość
tlenku węgla, azotu i tlenu na stacji pomiarowej.
7.4.4. Wielkości wskaźników przyrostu tlenku
węgla Δ CO i Grahama G oblicza się do czterech miejsc po
przecinku, a wskaźnika ilości tlenku węgla do
jednego miejsca po przecinku.
7.5. Wyniki analiz prób powietrza, jego
ilości i obliczone wskaźniki: przyrostu tlenku węgla Δ CO wyrażonego w procentach, ilości tlenku węgla wyrażonego w litrach na minutę i wskaźnik
Grahama G wpisuje się na bieżąco do
książki wczesnego wykrywania pożarów
endogenicznych, którą prowadzi się metodą tradycyjną lub w technice komputerowej
według tabeli nr 8.
7.5.1. Wielkości wskaźników, o których mowa
w pkt 7.4.4, przedstawia się w formie graficznej.
7.5.2. W książce wczesnego wykrywania
pożarów endogenicznych lub w komputerowej bazie danych szczegółowo opisuje się
lokalizację stacji pomiarowych bądź miejsca tych stacji zaznacza się na
schemacie przestrzennym wyrobisk górniczych.
7.6. Ocenę stanu zagrożenia wyrobisk
górniczych pożarami endogenicznymi przeprowadza się na podstawie wskaźników:
przyrostu tlenku węgla Δ CO, ilości
tlenku węgla Grahama G według kryteriów
przedstawionych w tabelach nr 5 i 6.
Tabela nr 6
7.7. Dla wyników analiz powietrza
pobieranych na stacjach pomiarowych, o których mowa w pkt 7.2.1 ppkt 5, ocena
zagrożenia pożarowego i sposób postępowania są określane przez kierownika
działu wentylacji, który kieruje się kryteriami podanymi w tabelach nr 5 i 6.
7.8. W systemach gazometrycznych do
wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych stosuje się urządzenia pomiarowe do
pomiaru:
1) zawartości tlenku węgla w powietrzu
kopalnianym;
2) prędkości przepływu powietrza pozwalające
mierzyć ilość powietrza w miejscu ich zainstalowania;
3) temperatury;
4) zawartości innych składników powietrza
kopalnianego i gazów pożarowych oraz dymu.
7.9. Bezwzględny błąd pomiarowy urządzeń
pomiarowych nie przekracza:
1) ±3 ppm — dla pomiarów stężeń tlenku węgla
w zakresie pomiarowym od 0 do 100 ppm;
2) ±0,5°C — dla pomiarów temperatury.
7.9.1. Względny błąd pomiarowy urządzeń do
pomiaru prędkości przepływu powietrza wynosi nie więcej niż 10%.
7.9.2. Wyniki pomiarów z urządzeń
pomiarowych, o których mowa w pkt 7.8, przesyła się do dyspozytorni
gazometrycznej w celu ich wskazania, rejestrowania oraz sygnalizowania
przekroczenia wartości dopuszczalnych.
7.10. Lokalizacja urządzeń pomiarowych, o których
mowa w pkt 7.8, jest określana przez kierownika działu wentylacji.
7.11. Na stacjach pomiarowych, na których
wykonuje się pomiary tlenku węgla za pomocą urządzeń pomiarowych, nie wymaga
się pobierania prób powietrza do analizy, jeżeli na tych stacjach stężenie
tlenku węgla nie przekracza wartości 10 ppm.
………………………………………………….
Zebrał i opracował: Czesław Zając
Marzec 2008, Maj 2009, styczeń 2019
- T. Bielewicz, B. Prus, J. Honysz: Górnictwo Część I, Wydawnictwo Śląsk
1993r.
- W. Budryk: Pożary
i wybuchy w kopalniach część I, Stalinogród 1956r.
- Z.Maciejasz, F. Kruk: Pożary podziemne w kopalniach część I, Wydawnictwo Śląsk 1977r.
- J. Czechowicz, M. Mastaliński, M. Surowiec,: Górnictwo część III, Wydawnictwo Śląsk
1984r
- J. Czechowicz: Zwalczanie
pożarów w kopalniach silnie metanowych, Wydawnictwo Śląsk 1972r.
- ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia
- ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGI z dnia 23 listopada
2016r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu
podziemnych zakładów górniczych