Stan prawny na dzień 30.06.2017

I. Pyły szkodliwe w powietrzu kopalnianym... 1

1. Podział pyłów w zależności od działania na organizm ludzki 1

I. Pyły szkodliwe w powietrzu kopalnianym

W powietrzu kopalnianym mogą znajdować się pyły szkodliwe lub niebezpieczne dla zdrowia i życia ludzkiego. Są to bardzo drobne cząstki węgla i skał płonnych o średnicy od 0 do 1 mm powstałe przy urabianiu calizny oraz przy kruszeniu i transporcie urobku.

1. Podział pyłów w zależności od działania na organizm ludzki

Pyły, w zależności od działania na organizm ludzki, można podzielić na:

▬ Pyły toksyczne. Pyły związków chemicznych, które mogą być rozpuszczalne płynach ustrojowych i powodować przez to zatrucia (np. pyły związków ołowiu, miedzi, cynku, manganu, niklu itp.),

▬ Pyły drażniące. Większość pyłów posiada oddziaływanie drażniące na zewnętrzne części ciała, spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych,

▬ Pyły alergiczne. Do pyłów o działaniu alergicznym (uczulającym) należą głównie pyły pochodzenia organicznego, np. pyły bawełny, wełny, lnu, drewna, pyłki kwiatowe itp.,

▬ Pyły rakotwórcze. Pyły powodujące powstanie chorób nowotworowych. Należą do nich: azbest, pyły drewna twardego buku i dębu,

▬ Pyły powodujące powstanie pylicy płuc

1. Zagrożenie pylicą płuc

Pyły zawarte w powietrzu, którym oddychamy w zależności od frakcji mogą mieć różne działanie:

▬ ziarna powyżej 30 µm zatrzymują się już w tchawicy,

▬ ziarna do 10 µm mogą przedostawać się aż do oskrzelików końcowych,

▬ ziarna do 3 µm osadzają się w lejkach oskrzelikowych,

▬ ziarna 1 µm osadzają się w pęcherzykach płucnych.

Cząstki pyłu osadzone w górnych drogach oddechowych są wydalane na zewnątrz układu oddechowego i nie powodują schorzeń, a cząstki zatrzymywane w pęcherzykach płucnych wydalane są powolnie i nie dość efektywnie w przypadku dużej ilości pyłu. Sam proces odkładania się pyłów nie powoduje zmian czynnościowych, jednak niektóre pyły wywołują w płucach reakcje związane z tworzeniem się tkanki łącznej. Pyły te nazywamy fibrogennymi. Do pyłów silnie fibrogennych zaliczamy gównie wolną krystaliczną krzemionkę (SiO₂), azbest, talk i w mniejszym stopniu węgiel.

Za wyjątkowo szkodliwy uważany jest ten pył, który wywołuje pylicę. Najpowszechniejszym rodzajem pylic jest krzemica. Chorobę tę wywołuje pył zawierający wolną krzemionkę (SiO₂). Pył krzemionki rozpuszcza się w płynach biologicznych, powoduje zwłóknienie tkanki płucnej. Czysty pył węglowy, nie powoduje zwłóknienia tkanki płucnej, jednak w płucach powstają „złogi pyłu”, w wyniku czego zmniejsza się powierzchnia oddechowa płuc.

Szkodliwe działanie pyłu zawierającego SiO₂ na organizm ludzki zależy od:

▬ rodzaju pyłu,

▬ wielkości poszczególnych cząstek,

▬ kształtu cząstek (włókna, kształty ostre, obłe),

▬ stężenia pyłu w powietrzu,

▬ czasu ekspozycji,

▬ zawartości wolnej krystalicznej krzemionki,

▬ rozpuszczalności pyłu w cieczach ustrojowych,

Powyższe czynniki służą do oceny stopnia zagrożenia niebezpieczeństwa spowodowanego pyłem przedostającym do organizmu przez układ oddechowy.

2. Pomiar stężenia pyłu

Stężenie pyłu w powietrzu mierzy się metodą filtracyjną, określając ilość pyłu grawimetrycznie za pomocą pyłomierza Barbara 3A. Metoda filtracyjna polega na przepuszczeniu pewnej ilości powietrza przez odpowiedni filtr. Pył osadza się na filtrze, a więc znając ilość przepuszczonego powietrza oraz różnicę masy filtru przed pomiarem i po dokonaniu pomiarów można z łatwością wyliczyć zawartość wagową pyłu w 1 m³ powietrza.

Próby powietrza pobiera się w warunkach typowych dla badanych stanowisk i typowego procesu produkcyjnego, zapewniając ich reprezentatywność dla całego dnia pracy lub dla wybranego krótszego okresu.

Wyniki pomiarów stężenia pyłu na stanowisku pracy interpretuje się następująco:

▬ w przypadku, gdy górna granica średniego stężenia nie przekracza wartości NDS, wtedy są dopuszczalne warunki pyłowe,

▬ o ile górna granica przedziału ufności dla średniego stężenia jest powyżej wartości NDS, wtedy są warunki pyłowe szkodliwe.

Zgodnie z Rozporządzeniem MSWiAd z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych, w zależności od stężenia zapylenia powietrza ustała się trzy kategorie zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia.

Do kategorii A zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie występują stężenia pyłu o wartościach wymagających stosowania sprzętu filtrującego ochrony układu oddechowego P1 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy.

Do kategorii B zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie występują stężenia pyłu o wartościach wymagających stosowania sprzętu filtrującego ochrony układu oddechowego P2 lub P3 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy.

Do kategorii C zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie stosowany filtrujący sprzęt ochrony układu oddechowego P1,P2 lub P3 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy, nie zapewnia skutecznej ochrony pracowników.

3. Ochrona przed pyłem

Dla ochrony przed pyłem stosuje się różne środki, których zadaniem jest ograniczenie lub likwidacja emisji pyłu na stanowiskach pracy.

Do najważniejszych należą:

▬ zmiana procesu technologicznego pod kątem zmniejszenia emisji pyłu na stanowiskach pracy,

▬ nawilżanie pokładów węglowych,

▬ hermetyzacja procesu produkcyjnego,

▬ automatyzacja procesu produkcyjnego,

▬ stosowanie urządzeń odpylających,

▬ pozbawienie lotności pyłu przy pomocy wody i innych środków,

▬ stosowanie urządzeń wentylacyjnych,

▬ stosowanie ochron osobistych odpowiednio dobranych do danego stanowiska pracy.

Prawidłowy dobór sprzętu ochrony dróg oddechowych powinien być poprzedzony rozpoznaniem zagrożeń występujących na stanowisku pracy, polegającym na:

▬ identyfikacji wszystkich występujących czynników szkodliwych,

▬ pomiarze stężeń tych czynników,

▬ określeniu wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS, NDSCh),

▬ określeniu ewentualnego niedoboru tlenu.

W górnictwie stosujemy głównie półmaski filtrujące i filtry, które ze względu na zakres stosowania dzielą się na klasy:

· Sprzęt filtrujący oznaczony symbolem P1 jest przeznaczony do ochrony przed aerozolami ze stałą lub ciekła fazą rozproszoną (pył, dym, mgła), o ile stężenie fazy rozproszonej tych aerozoli nie przekroczy 4xNDS.

· Sprzęt filtrujący oznaczony symbolem P2 jest przeznaczony do ochrony przed aerozolami ze stałą lub ciekła fazą rozproszoną (pył, dym, mgła), o ile stężenie fazy rozproszonej tych aerozoli nie przekroczy 10xNDS.

· Sprzęt filtrujący oznaczony symbolem P3 jest przeznaczony do ochrony przed aerozolami ze stałą i ciekłą fazą rozproszoną (pył, dym, mgła), o ile stężenie fazy rozproszonej tych aerozoli nie przekroczy 20xNDS.

Zebrał i opracował: Czesław Zając

II. Bibliografia:

- T. Bielewicz, B. Prus, J. Honysz ; Górnictwo Część I Wydawnictwo ŚLĄSK 1993r.

- J. Czechowicz, M. Mastaliński, M. Surowiec; Górnictwo Część III , Wydawnictwo ŚLĄSK 1984r.

- A. Frycz; Klimatyzacja kopalń, Wydawnictwo ŚLĄSK 1981r.

III. Przepisy górnicze

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych. (Dz. U. Nr 94, poz. 841)

(fragment dotyczący pyłów szkodliwych)

Rozdział 9

Zagrożenie działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia w podziemnych zakładach górniczych

§ 40. 1. Ustala się trzy kategorie zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia w podziemnych zakładach górniczych.

2. Do kategorii A zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie występują stężenia pyłu o wartościach wymagających stosowania sprzętu filtrującego ochrony układu oddechowego 1 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy.

3. Do kategorii B zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie występują stężenia pyłu o wartościach wymagających stosowania sprzętu filtrującego ochrony układu oddechowego 2 lub 3 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy.

4. Do kategorii C zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie stosowany filtrujący sprzęt ochrony układu oddechowego 1, 2 lub 3 klasy ochronnej, ustalonej według Polskiej Normy, nie zapewnia skutecznej ochrony pracowników.

§ 41. Przy zaliczaniu stanowisk pracy w wyrobiskach do poszczególnych kategorii zagrożenia, o których mowa w § 40, powinny być uwzględnione zasady wykonywania pomiarów stężeń pyłu respirabilnego i wdychanego na stanowiskach pracy oraz sposoby interpretacji wyników określone w odrębnych przepisach.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI

z dnia 28 czerwca 2002 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych.

(fragment dotyczący pyłów szkodliwych)

Rozdział 2

Ochrona pracowników przed pyłami szkodliwymi dla zdrowia

§ 674. 1. W zakładzie górniczym, w którym podczas procesów technologicznych wytwarzane są pyły szkodliwe dla zdrowia, przedsiębiorca organizuje służby dla kontroli zwalczania tego zagrożenia.

2. Pobieranie próbek do oznaczania stężeń pyłu w powietrzu wykonuje się na stanowiskach pracy, zgodnie z wymaganiami określonymi w odrębnych przepisach.

3. W pobranych próbkach określa się zawartość wolnej krystalicznej krzemionki (WKK) oraz masy pyłu wdychalnego frakcji respirabilnej, w mg w m³ powietrza, metodą określoną w Polskiej Normie.

4. Oznaczenia stężenia pyłu w powietrzu, na stanowisku pracy, dokonuje się na podstawie uzyskanych wyników z serii pobranych próbek pyłu wytwarzanego podczas trwania procesu technologicznego.

5. Pobieranie próbek, do oznaczania stężeń pyłu w powietrzu, wykonuje się na zmianach wydobywczych.

6. Przy obliczaniu stężenia pyłu w powietrzu uwzględnia się wyłącznie próbki pobrane na zmianach, w czasie których uzyskano co najmniej średni postęp zmianowy.

7. Czas pobierania poszczególnej próbki pyłu tak się ustala, aby masa pyłów osadzonych na filtrze nie przekroczyła maksymalnych wartości określonych dla danego typu przyrządu pomiarowego.

8. Łączny czas pobierania próbek pyłu nie może być krótszy, niż ustalony czas trwania zmiany roboczej, i powinien obejmować co najmniej 70% czasu trwania procesu technologicznego.

9. Próbki pyłu, do oznaczania stężeń pyłu w powietrzu na poszczególnych stanowiskach pracy, pobiera się podczas wszystkich czynności procesu technologicznego.

10. Na podstawie uzyskanych wyników pomiarów kierownik ruchu zakładu górniczego dokonuje oceny narażenia pracowników, na poszczególnych stanowiskach pracy, na działanie pyłów szkodliwych dla zdrowia oraz skuteczności stosowanych działań profilaktycznych.

§ 675. 1. Pomiary na stanowiskach pracy wykonuje się nie później niż 7 dni:

1) po rozpoczęciu nowego wyrobiska górniczego,

2) po oddaniu do ruchu nowego obiektu lub urządzenia,

3) przy pracach, w których może nastąpić zapylenie powietrza,

4) po wprowadzeniu zmian technologicznych,

5) wystąpieniu zaburzeń i zmian geologicznych powodujących zmiany w stężeniu pyłu w powietrzu.

2. Na stanowiskach pracy, na których nie stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłu w powietrzu, pomiary wykonuje się nie rzadziej niż raz w roku, jeżeli nie zachodzą okoliczności określone w ust. 1.

§ 676. 1. Niedopuszczalne jest stosowanie:

1) maszyn i urządzeń, które podczas pracy powodują stężenie pyłu w powietrzu i nie są wyposażone w sprawnie działające urządzenia zapobiegające zapyleniu,

2) niesprawnie działających urządzeń i środków do zwalczania pyłu w powietrzu.

2. W razie stwierdzenia, na stanowiskach pracy, przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłu w powietrzu, stosuje się środki techniczne lub dokonuje zmian technologicznych i organizacyjnych zmierzających do osiągnięcia dopuszczalnych wartości stężeń.

3. Po podjęciu działań profilaktycznych mających na celu obniżenie zapylenia, pomiary wykonuje się w terminie do 7 dni od dnia ich podjęcia.

§ 677. 1. Na podstawie wyników pomiarów stężenia pyłu, uzyskanych podczas najbardziej pyłotwórczej czynności procesu technologicznego, dokonuje się doboru sprzętu filtracyjnego o odpowiedniej klasie.

2. W razie przekroczenia stężeń pyłu w powietrzu, na stanowiskach pracy, powyżej zdolności środków ochrony indywidualnej układu oddechowego, przebywanie pracowników na tych stanowiskach jest niedozwolone.

3. O przekroczeniach najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłami szkodliwymi, na stanowiskach pracy, informuje się zainteresowanych pracowników oraz kierownika właściwej przychodni lekarskiej.

§ 678. Dane dotyczące pracy każdego pracownika, w środowisku zagrożonym pyłami szkodliwymi dla zdrowia w zakładzie górniczym, rejestruje się i przechowuje oraz dokonuje zestawień w okresie miesięcznym i rocznym średnich ważonych stężeń pyłu i liczby dniówek przepracowanych na stanowiskach, na których stężenie pyłu w powietrzu przekraczało wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń.

§ 679. 1. Pracowników zatrudnionych na poszczególnych stanowiskach, gdzie występuje zagrożenie pyłami szkodliwymi dla zdrowia, wyposaża się w filtrujące środki ochrony indywidualnej układu oddechowego dostosowane do wielkości zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia; środki te powinny być stosowane.

2. W przypadkach gdy wartość stężenia pyłu na stanowisku pracy:

1) przekroczy najwyższe dopuszczalne stężenie, a nie przekroczy czterokrotności tego stężenia, stosuje się sprzęt filtrujący klasy 1,

2) zawarta jest między wartością 4xNDS i 10xNDS, stosuje się sprzęt filtrujący klasy 2,

3) zawarta jest między wartością 10xNDS i 20xNDS, stosuje się sprzęt filtrujący klasy 3.

3. Zatrudnianie pracowników w wieku poniżej 21 lat na stanowiskach, na których stężenie pyłu szkodliwego dla zdrowia w powietrzu przekracza wartość najwyższych dopuszczalnych stężeń, jest niedozwolone.

§ 680. 1. Do ochrony dróg oddechowych przed szkodliwym działaniem pyłów stosuje się środki ochrony układu oddechowego mające dokument dopuszczający do ich stosowania, wydany na podstawie odrębnych przepisów, umożliwiający ich stosowanie w podziemnych zakładach górniczych.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego organizuje system prawidłowego doboru, zaopatrzenia oraz stosowania przez pracowników przydzielonych im środków ochrony indywidualnej.

IV. Załącznik

INSTRUKCJA OBSŁUGI MIERNIKA MICROPAC

I. Przeznaczenie

Urządzenie ostrzega przed niebezpieczeństwem powstałym ze strony gazów toksycznych (CO i H₂S) oraz braku lub niedoboru tlenu na stanowisku pracy.

II. Podstawowe elementy

Miernik MICROPAC

Rys 15 Miernik MICROPAC

1. Sygnalizator dźwiękowy

2. Wyświetlacz

3. Przycisk za/wył

4. Przycisk wyłączenia sygnalizacji alarmowej

5. Otwarcie dopływu gagu

6. Sygnalizator LED

7. Przesuwanie mocowania clipa

8. Clip (zamocowanie)

III. Konfiguracja

IV. Obsługa

1. Aktywacja urządzenia (pierwsze uruchomienie)

- Nacisnąć I przytrzymać przez 3 sekundy przycisk 4 aż na wyświetlaczu pokaże się napis SEL... 3,2,1... ON. Dopiero wtedy urządzeniu jest gotowe do pracy i przydatne do użycia.

2. Włączenie urządzenia

- przytrzymać przez około 1 sekundę przycisk 3 aż na wyświetlaczu ukaże się ON

- urządzenie przeprowadzi samo test(wyświetlacz LED i sygnalizator dźwiękowy będzie sprawdzony)

- wersja SW zostanie wyświetlona

- sensor potrzebuje około 1 min. czasu rozbiegu

3. Obsługa

· po włączeniu urządzenie Mikro pac pokazuje aktualne wartości pomiarowe

· znak żywotności urządzenia sygnalizuje funkcja urządzenia

· umocować urządzenia do ubrania(poluzować blokadę clipa nałożyć na ubranie i zablokować)

· należy zwracać uwagę aby wlot gazu nie był zakryty i znajdował się w obrębie wdechu powietrza

· w przypadku przekroczenia zakresu pomiarowego zostanie wyświetlone 888

4. Wyłączenie urządzenia

Nacisnąć oba przyciski przez okres około 2 sekund aż na wyświetlaczu ukaże się 0FF oraz uruchomi się sygnał dźwiękowy

V. Alarm

1. Sygnalizacja włączenia alarmu wstępnego oraz głównego

· w przypadku przekroczenia progu alarmowego Al uruchamia się pojedynczy sygnalizator dźwiękowy i świetlny

· w przypadku przekroczenia progu alarmowego A2 lub uruchamia się podwójny sygnalizator dźwiękowy i świetlny

· na wyświetlaczu ukazuje się na przemian wskazanie Al lub A2 i wartość mierzona

· w zależności od konfiguracji alarmy mogą być kasowane lub wyłączone

· kasowanie sygnalizatora dźwiękowego lub świetlnego następuje poprzez przyciśnięcie przycisku 4

· jeżeli samo podtrzymanie alarmu nie jest włączone jego wyłączenie następuje automatycznie jeżeli koncentracja gazu spadnie poniżej wartości ustawionych progów alarmowych

2. Wstępny i główny alarm baterii

· przy wstępnym alarmie baterii słychać pojedynczy sygnalizator dźwiękowy i błyska sygnalizator świetlny

· przy alarmie głównym błyska sygnalizator dźwiękowy daje sygnał podwójny natomiast sygnalizator świetlny błyska, a na wyświetlaczu ukazuje się wartość mierzona i znacznik BAT

· kasowanie alarmu wstępnego odbywa się po naciśnięciu przycisku 4 przez 1 sekundę

· po wstępnym alarmie baterii urządzenie nadaje się do użytku przez okres 1 tygodnia a następnie podlega wymianie przez serwis Dragera

· Alarm główny baterii jest niemożliwy do skasowania, a urządzenie wyłącza się automatycznie po 1 min.

3. Alarm czasookresu pracy urządzenia

- 60 dni przed końcem pracy urządzenia przy włączaniu zapala się napis STEL „który może skasowany poprzez wciśnięcie przycisku 4 i można wtedy przejść do funkcji pomiaru

- po upływie czasu przydatności urządzenia na wyświetlaczu pozostaje ciągle napis STEL i nie ma możliwości skasowania go. Urządzenie nie mierzy i musi być wtedy oddane do serwisu Dragera.

4. Alarm urządzenia

- uruchamia się potrójny sygnał akustyczny oraz świetlny na wyświetlaczu ukazuje się ERR

Jeżeli taki sam sygnał ukaże się przy próbie ponownego urządzenia należy zgłosić to do serwisu Dragera — oznacza to nieprawidłową pracę urządzenia.

Opracowano na podstawie instrukcji fabrycznej.